Friday, May 3, 2024

La necesitàt da la š

 S s s s s s s s s s s s s š š š š š š š š š š š š


Tradusiòn:


Visìn di cjaša me 

al era un ašilo,

e dongja di chèl,

na glišia, e lì,

par zent ch'a è curioša

i vevi na volta

na maroša 

estroša

e gološa.


Ma a no è di chista me maroša ch'i volevi tabajà (che se pròpit i volèis savèilu a no à maj vùt vita aldifòu di chisti rìghis). No, i volevi doma diši alc su una da li curiošitàs dal me furlàn—il ušu da la “š.”


Coma ch'i savìn, a ešìst na grafìa standard par una da li variàntis da la lenga furlana, chè clamada “comùn.”

Da chèl ch'i saj jò, a no ešìst na grafìa standard par nisuna di che àltris variàntis. Che cussì a è, a no è par mèrit o par mancjansa di mèrit di chista o di chist'altra variànt. A è cussì parsè che la lenga furlana, par tradisiòn, a era na lenga oràl, e no scrita. Che lì a era e (in ta tancju aspiès) a para via a èsi la lenga e la cultura furlana. Vuej a ešìst un puc di furlàn scrìt, ma, in sostansa, pròpit puc. Di chel puc ch'al ešìst a no è fàsil parlà di mèrit. La rašòn: a ešìstin scritòus di nòn e di cualitàt ch'a scrìvin o ch'a àn scrìt in ta la variànt centràl (Di Colloredo, tant par minsonani un); ma a ešìstin scritòus di cualitàt encja in ta altri variàntis, e Pasolini al è sens'altri un di chìscjus. (S'i pešàn Di Colloredo e Pasolini, in ta un sens lenghìstic e culturàl, cuj al pèšia di pì?) Se vuej, duncja, a è una, e—a è lècit diši—doma una da li variàntis ch'a vèn ošanada, a no è par rašòns di mèrit, ma par rašòns ch'a ghi stàn tant dongja da la politica.

Ma sè'l cèntria dut chistu cu chel sghiribìs parzora di na š?

Èco chì parsè ch'al centra. La variànt furlana ch'i dopri jò a è la versiòn scrita da la parlada ocidentàl di Cjašarsa, o la versiòn ch'a si visina na vura a chista variànt. A è, in ta la so sostansa, la variànt ch'al doprava il zòvin Pasolini—cun cualchi diferensa.

E chista a è la pì granda da li diferènsis: la parlada di Cjašarsa (e circondari) a no dopra cuaši maj consonàntis dòplis. La mancjansa di consonàntis dòplis in tal furlàn scrìt a crèa chista dificultàt, che cuant ch'a si li lasa fòu a è impusìbul fà na distinsiòn fra la “s” sunada (o sonora) e la “s” sorda cuant che la “s” a è in tal miès di dos vocàls. Ešèmplis: s'i scrivìn “musa” (faccia) e “mussa” (asina) sensa la dopla “ss,” i restàn cun “musa” e “musa,” ch'a sòn idèntichis, e nisùn al savarès cuala ch'a è na asina e cuala ch'a è na faccia. Stesa roba cun “cjasa” e “cjassa.” Gjàvighi na “s” a “cjassa” e sè ni rèstia? Il ušu dal sghiribìs “š” (ch'al indichèa na s dolsa, o sunada), duncja, al rìnt clara la distinsiòn fra cjasa (caccia) e cjaša (casa) e, cundipì, al eliminèa la necešitàt da la dopla s.

Dìt chistu, i pòl adès tornà a cjatà la me gološa e permaloša di maroša.

No comments:

Post a Comment