Saturday, August 17, 2024

ChatGPT e il furlàn

 Oservasiòn su la coretesa da li tradusiòns dal ChatGPT.


Il ChatGPT al à na cognosensa cuaši perfeta da la lenga ingleša. Al à na buna cognosensa encja di altri lènghis, coma dal todesc e dal taliàn (encja se màncul buna di chè dal inglèis). La so cognosensa da la lenga furlana a è puc buna. E a è puc buna parsè che in tal traduši da na lenga a n'altra il ChatGPT a si baša su ducju i documìns (miàrs e miàrs—adiritura miliòns—di lìbris) a so dispošisiòn; e lènghis coma il inglèis, il todesc, e il taliàn a à tant da ufrighi, mentri che, in proporsiòn a chisti lènghis, il furlàn al è (par adès) na vura limitàt in ta la so disponibilitàt. Ergo, in tal traduši in lenga furlana il ChatGPT a si cjata spes in dificultàt in ta cuestiòns di gramàtica, di vocabulari, e di pensej. Chej che, òris fà, a àn criticàt il GPT par vej dopràt “vuardà” invensi di “cjalâ” a varèsin da tegni in mins li limitasiòns apena minsonàdis. I podìn èsi abastansa sigùrs che il GPT al cognòs il Grant Dizionari furlan-taliàn, e a è pusìbul che in tal traduši la peraula “guardare” il GPT a ghi fedi fede a li definisiòns di chistu Dizionari, indulà che la peraula “guardare” a vèn tradušuda coma “cjalâ” e coma “vuardà”. A è pusìbul che rivàt davànt di chistu svolt, il GPT a si dedi na grataduta in tal so cjaf digitàl e ch'al decidi di fà na consulta pì largja, geogràfica magari, ch'a ghi confermarès chista realtàt: che “cjalà” a è tant doprada di lâ da l'aghe, mentri che di cà da l'aga la zent (encja la int) a no ghi cjata nuja di stran a vuardà cà e là. A pòl pur dasi che il ChatGPT al sedi al curìnt di chista pìsula poešia dal Pasolini che sinò altri a ni sigura che s'i la vuardàn benòn i no fìn pròpit un grant pecjàt.


[I Vuardi...] 


I vuardi il soreli 

di muartis estàs, 

i vuardi la ploja 

li fuèjs, i girs.

I vuardi il me cuàrp 

di quan’ ch’i eri frut, 

li tristis Domèniis,

il vivi pierdút.

«Vuei ti vistissin

la seda e l’amòur, 

vuei a è Domènia 

domàn a si mòur ».


Buna domènia, buna zent—e viva la varietàt!

No comments:

Post a Comment