I vuej ringrasià Sonia Bertolissi par vèimi mandàt il documentari Farcadice, sinc Diaris di Viaç, reališàs da Luca Della Vedova e da Carlo Peresson. Curiòus, i ài tacàt, par prin, a vuardà il epišodi su chel post da la Argentina ca si clama Colonia Caroya, e dopo di chèl, dal dut insiminìt, i mi soj metùt a vuardà, sensa pauša, chej altri diàris—chèl sul Belgio, chèl sul Sud Africa, chèl su Toronto e par ùltin chèl su la diaspora daj furlàns in ta la Italia stesa. Chiscju diàris a ni fàn jodi—e a è just encja diši rivivi—li speriènsis, la disperasiòn, e li sperànsis di un grant nùmar di furlàns, custrinzùs da la mišèria daj timps e da li circostànsis, a bandonà famèa, paìs, e cjera furlana, par zì in sercja di furtuna fòu pal mont, che il pì da li vòltis a voleva diši zì in sercja di un bocòn par podej copà la fan. In tal so complès i sinc diàris a sòn alc di elegiàic in tal sens pì lìric da la peraula, e ognidùn dai diàris al è un pìsul poema in sè stes.
Par straordinari cal è, però, a chistu ducumentari o ghi cjati une piçule peçie, che in ta la stragrande magjorançe dai casus, la int intervistade a je int ca fevele il furlan di la da l’aghe. E a lu fevele benòn, se ben che ogni tant in tal fevelà a ghi sbrisa—in maniere na vore comprensìbil—cualchi mot o spagnòu o ingles o ce sajo jò. A no susèit maj—fòu che in ta una pìsula ecesiòn o dos—che i intervistàs a pàrlin il furlàn di cà da l’aga. Al è, chistu, un grant pecjàt, parsè ca ni lasa cun l’impresiòn che li tribulasiòns (misturàdis cun cualchi friguja di ešaltasiòn) daj furlàns fòu pal mont a sèdin stàdis provàdis doma daj furlàns di là da l’aga e no da chej di cà da l’aga; a ni lasa, ansi, cun la sensasiòn che i furlàns dal Pordenonèis e dal Cjašarsèis, ecc., a no vèdin maj lasàt li so cjèris e vùt li stèsis speriènsis daj so fràdis e sòus di furtuna e sfurtuna raprešentàs in ta chiscju diàris.
Lo stes, chiscju Diaris di Viaç cun li so testimoniànsis presiòšis, a rèstin dal dut straordenàris.
No comments:
Post a Comment